Onlangs
stapte Theo
Hartogs op
als voorzitter van de sectorraad Uitkeringsgerechtigden van de FNV.
Hij besloot meteen ook zijn lidmaatschap van de bond op te zeggen.
Over zijn moeilijke beslissing schreef hij een uitvoerige brief. “Ik
heb helaas moeten constateren dat de democratie in de FNV volledig
ontbreekt en dat het dagelijks bestuur gewoon doorgaat op de weg van
‘banenplannen’, terwijl om je heen er tienduizenden banen
verdwijnen. Het verraad van de sociaal-democratie is compleet.”
Hier een iets geredigeerde en flink ingekorte versie van zijn brief
(de volledige versie als pdf vind je hier).
Soms
moet je erkennen dat wat je graag had willen bereiken, niet gelukt
is. Niet omdat je niet hard genoeg gewerkt hebt, niet omdat je niet
de juiste mensen naast je had, maar simpel omdat sommigen niet
wensten dat wat ons drijft, gemeengoed zou worden. Soms moet je
erkennen dat degenen die beweerden “samen” met jou te willen
knokken, voor een sterke FNV Uitkeringsgerechtigden, een andere en
verborgen agenda hanteren. Soms moet je erkennen dat tussen wens en
werkelijkheid een groot gat ligt. Een gat dat we binnen de FNV niet
meer dichten. Soms moet je erkennen dat de energie die we ervoor
nodig hebben om onze doelen te bereiken een dusdanige wissel trekken
op je lichaam dat je gezondheid er zo door geschaad wordt dat het
niet meer verantwoord is op deze weg door te gaan.
Is
het een schande om dit te moeten en kunnen erkennen? Nee, een schande
is het absoluut niet. Het getuigt van opgedaan inzicht, een inzicht
dat ze me niet meer afnemen en dat me in de toekomst zeker van pas
zal komen. Want de strijd gaat door en zal verscherpen. Kwijtraken
doen ze me niet, integendeel. Het is enkel jammer, zonde, doodzonde
dat het zo moet. Het betekent dat de uitkeringsgerechtigden, zoals ik
er één ben, moeten constateren dat hun belangen ondergeschikt zijn
aan de “nog werkenden”, en zelfs dat klopt niet. Ik denk dat de
belangen van werkenden en niet-werkenden door het FNV-bestuur
kunstmatig tegen elkaar gezet worden, en opgeofferd worden op de
bühne van de partijpolitieke belangen.
Ik
moet erkennen dan “mijn” FNV niet meer “mijn FNV” is. Niet dé
vakbeweging is die de belangen van mensen aan de onderkant verdedigt,
ze organiseert en streeft naar een andere wereld. Zonder uitbuiting.
Ik moet bekennen dat de FNV, een beweging van onderop waar we ons rot
voor geknokt hebben, systematisch geblokkeerd is en steeds zal
worden. Ik moet erkennen dat de weg die ik gekozen had voorlopig niet
leidt tot een strijdbare FNV, waarin leden van onderop zélf een
beweging op kunnen bouwen die de grootste aanval op de posities van
uitkeringsgerechtigden sinds honderd jaar kan weerstaan, afslaan en
omdraaien, niet tot de mogelijkheden behoort. Ik moet bekennen dat we
aan het lijntje gehouden zijn, wat leuke dingen mochten doen, maar
als het om de verandering van fundamentele zaken ging, we geblokkeerd
werden, tegengewerkt zijn en gewoon voorgelogen. Dat is een harde
conclusie, maar ik kan geen andere trekken.
Het
gaat om een bewuste tegenwerking vanuit een politieke visie, geleid
vanuit het hoofdbestuur. Niet geheel toevallig hoofdzakelijk
bestaande uit PvdA-leden. De huidige FNV-leiding gaat nog steeds uit
van een “hersteloperatie”, “een weg zoeken uit de crisis”
waarbij werken beloond moet worden. Zoals ook de PvdA propageert.
Gelovend in de illusie dat er nog een volledige werkgelegenheid voor
iedereen te realiseren is. Alsof dat zaligmakend is. Niks strijd voor
een basisinkomen en fundamentele herverdeling van arbeid. Niks
drastische arbeidstijdverkorting met behoud van het volle loon. Niks
drastische verlaging van de pensioengerechtigde leeftijd. Dat wordt
gekwalificeerd als onbetaalbaar voor de economie. De vraag “wie
zijn economie?” is al jaren geleden verdwenen.
Het
hoofdbestuur van de FNV gaat volledig voorbij aan de realiteit dat er
een massale afbraak van banen plaatsvindt. Enerzijds door de
versnelde automatisering en robotisering, en anderzijds door de
crisis. Men ziet dat als tijdelijk, en zet daar een campagne voor
“echte banen” tegenover om dat terug te draaien. De koopkracht is
inmiddels gesneuveld en die krijgen we terug als we de hemel van de
baan bereiken. En ondertussen verdwijnen er maandelijks duizenden
banen. Trekken aan een dood paard heet dat.
Het
klinkt wel leuk om voor “echte banen” te gaan, maar alleen
invullen dat er geen flex mag zijn, dat de werkdruk lager moet, dat
het werk eerlijk verdeeld moet worden, dat de betaling beter moet
zijn… daarmee ben je er niet. Rommelen in de marge! Deze economie
is ziek tot op het bot. Er is veel meer nodig, een toekomstvisie en
een duidelijke strategie, gebaseerd op een goede analyse van de
oorzaken van de afbraak. Juist dat laatste ontbreekt volledig bij de
FNV-leiding. Iedere keer opnieuw grijpt men terug op het sluiten van
(a)sociale akkoorden, wil men de werkgevers en de overheid aanspreken
op hun verantwoordelijkheid, en worden er plannen gepresenteerd die
de werkloosheid terug moeten dringen voor een bepaalde categorie.
Nou
beste mensen, die verantwoordelijkheid, die hebben ondernemers nog
nooit gehad. Daar hebben ze maling aan. Dat was in het verleden zo,
en dat tonen ze nu opnieuw. En de overheid? Die al zeker niet. Die
verdedigt de belangen van de ondernemers. Vanaf de jaren zeventig,
toen ik actief werd in het vakbondswerk, ben ik geconfronteerd met
een inleverlijn. Loon inleveren in ruil voor… voor niets! Vanaf de
jaren zeventig is de productiviteit omhoog gedreven, naar bijna het
hoogste van Europa. De overheid steunt de ondernemers, met fiscale
voordelen. Vanaf de jaren zeventig is de werkgelegenheid gedaald, is
ons besteedbaar inkomen gedaald, zijn de huren gestegen, is onze
invloed in de bedrijven gedaald, is de macht van de vakbeweging
getaand en heeft men geprobeerd in achterkamertjes politiek te
bedrijven. En waarom gebeurt dat zo? Omdat de ondernemers slechts uit
zijn op maximale winst. Dat is de wetmatigheid van produceren voor de
winst. En arbeid? Dat is slechts iets waar ze hun winst uit halen.
Zijn de rendementen te laag naar hun zin? Dan moeten de loonkosten
omlaag. Gaat dat niet goedschiks, dan maar kwaadschiks. Met als
banaal hoogtepunt, de modetrend van “werken zonder loon” in de
vorm van dwangarbeid.
De
campagne “Werken Zonder Loon”
Overal
wordt regulier werk afgebroken, gedragen door de neo-liberale ideeën
van de Participatiewet, worden banen en functies botweg weggesaneerd
en tot vrijwilligerswerk verklaard, en wordt het vrijwilligerswerk
opgehemeld als zijnde een mooie opstap naar betaald werk. Dat alles
als uiting van de zorgzame participerende mens. Met de PvdA als
wegbereider. De werklozen, of moeten we zeggen de labbekakken, mogen
werk doen wat de ondernemers eerst afgebroken hebben, maar nu voor
niets. Hoe verzin je het. Uiteraard zet de FNV-leiding felle
georganiseerde acties in om dat tegen te gaan. Er werd een campagne
gestart “Stop Werken Zonder Loon”. Die zou af moeten gaan rekenen
met dit soort praktijken. Dachten we. Helaas! De campagne is vanaf
het begin gefrustreerd van bovenaf.
Het
woord “dwangarbeid” moest verdwijnen, onder het valse voorwendsel
dat het shockerend zou zijn. Nou, dwangarbeid is ook een shockerend
fenomeen. Maar goed, over een woord vallen we niet en “Dwangarbeid
Nee” werd “Stop Werken Zonder Loon”, en door strijd van onderop
kwamen de acties los. Zelfs werd het logge, hoofdzakelijk uit
bestuurders bestaande Landelijk Campagne Team (LCT) vervangen door
een team dat voor het grootste deel bestond uit kaderleden. Ik had de
eer om de gekozen voorzitter daarvan te zijn. Best uniek binnen de
FNV.
Actie
van onderop!
En
dan ga je in de strijd merken dat er anders gedacht wordt over de
actie. Juristen die gewoon botweg zeggen: “Niet haalbaar, daar
beginnen we niet aan”. Hoezo we? Zijn de juristen nu de baas, of de
leden? Maar ook die slag wisten we te winnen, en in
Aalten werd
een goed juristenteam geformeerd, dat aan de slag ging. Oh nee, de
volgende blokkade doemde op. De acties moesten begeleid worden door
bestuurders die dat samen met leden doen. Maar het team
Uitkeringsgerechtigden kampte al vanaf het begin met een zwaar tekort
aan bestuurders die kaderleden willen en kunnen begeleiden in hun
acties. Dan durfde men nog te roepen dat je het zelf moest doen, want
we wilden toch dat de leden het voor het zeggen hadden? De laatste
weken werd steeds duidelijker wat de FNV-aanpak was, en dat te weinig
bestuurders, en/of een andere benaming, slechts uitingen waren van
een dieper liggend probleem. Het FNV-bestuur had een andere visie!
Banenafspraken
als de ultieme oplossing
Er
moeten “afspraken komen tussen de FNV en de gemeenten en
ondernemers”, en dat gaat geregeld worden via de “werkbedrijven”,
waar de arbeidsmarktbestuurders van de bond de toon zetten. Die
willen graag overal afspraken maken over banen, garantiebanen, banen
voor mensen met een handicap én begeleiding van “mensen met een
afstand tot de arbeidsmarkt”. Was het niet Ruud Kuin die in Utrecht
enthousiast reageerde op mijn opmerking dat mensen zonder werk “geen
afstand tot de arbeidsmarkt hebben, maar dat de arbeidsmarkt een
afstand naar de werkzoekende heeft”, dat het gewoon mensen zonder
werk zijn en geen bijzondere soort waar je een hele
reïntegratie-industrie voor op hoeft te bouwen. Maar ook dat is
PvdA-politiek. Uitgevoerd door de Nederlandse Thatcher: Jetta
Klijneersma.
Nee,
geheel in de bekende FNV-stijl kregen de arbeidsmarktbestuurders een
steeds grotere vinger in de pap in het beleid én in de interne
organisatie. Waar de democratische controle van hun werk plaatsvindt?
Ik kan het helaas niet ontdekken. Prachtige nota’s, beleidsstukken
en overleg, en allemaal gericht op goede afspraken met de overheid en
de ondernemers om “mensen met een grote afstand tot de
arbeidsmarkt” aan het werk te krijgen. En de netwerken van FNV
Lokaal zullen die beïnvloeding van de gemeente wel even gaan
realiseren. Hoezo zijn de sectoren leidend? Dat was toch de nieuwe
lijn van de FNV? Sterke sectoren die leidend zijn, en van onderop!
Ondertussen
blijken deze arbeidsmarktbestuurders toch echt wel een andere
opvatting te hebben dan de uitgangspunten van “Stop Werken Zonder
Loon”. Zo werd het akkoord van Westerlee getekend. Een akkoord
waarbij mensen ingezet werden via het Training- en Diagnose Centrum
(TDC), een “trainingscentrum om mensen arbeidsritme te leren”.
Hoe verzin je het! En juist dat TDC was door de groep van FNV Noord
afgewezen als onmenselijk. Maar de arbeidsmarktbestuurder, niet
gehinderd door enig contact met deze gewone leden, zet een krabbel.
Er is een mooi akkoord bereikt dat mensen aan het werk helpt. Alleen
noemen we het ervaringsplekken en opstapplekken, en uiteraard
allemaal met een uitkering. Werken zonder loon dus! Of de gewone
leden dat als een trap in de rug ervaren is niet belangrijk. De
FNV-leiding wikt en beslist, en vindt het akkoord. Mensen aan het
werk, hoera! En Westerlee is geen uitzondering. Constructies waarbij
er grote sommen geld naar ondernemers vloeien… geen probleem. Het
levert werk op. Op veel plekken wordt er op die manier gewerkt.
Afspraken maken, deals, het haalbare. Banenplannen, banenplannen,
scoren. Want de FNV is voor werk!
Dat
is de rode draad in het FNV-beleid. De beheersbaarheid van de
arbeidsmarkt. Het PvdA sociaal-democratische streven om binnen de
huidige verhoudingen banen te scheppen, maar dan wel zonder de
belangen van de ondernemers te beperken. En de uitkeringsgerechtigden
betalen de tol.
Sociaal
ondernemen als nieuw fenomeen
De
heren ondernemers ontdekten dat het woord “sociaal” een paspoort
is naar het grote geld. In de SER werd het sociaal ondernemen, voor
mensen “met een grote afstand tot de arbeidsmarkt”, omarmd en
goedgekeurd. Op een manier die in de praktijk neerkomt op werken
zonder loon. De kwalijke rol van de multinational Facilicom, die met
een van zijn werkmaatschappijen, RADAR, overal gemeenten en
werkgevers adviseerde, bij elkaar bracht, en de gemeenteraden van
“advies” diende om de Participatiewet uit te voeren. Facilicom,
dat jaarlijks dertig miljoen euro uit het Europees Sociaal Fonds (
ESF) opstrijkt. En na Facilicom zijn er meerdere gevolgd. Ze kennen
de weg, hebben hun politieke invloed, hun contacten om de opdrachten
binnen te slepen. En de FNV? Die keek er naar en knikte. Uit onkunde?
In ieder geval werd dit beleid gefiatteerd door de
FNV-vertegenwoordigers. Ook door Ruud Kuin. Tijdens de bijeenkomst
van het Landelijk Campagne Team “Stop Werken Zonder Loon” hebben
we het aangekaart, maar het werd snel weggemoffeld, en afgedaan dat
de commissie sociale zaken van het Leden Parlement (LP) dat
afhandelde. Blijkbaar is het LP altijd een mooi middel om kritiek af
te houden. Er is toch het LP, en die heeft het goedgekeurd. Terwijl
we in de campagne “Stop Werken Zonder Loon” met de
onderzoeksgroep Analyse Sociaal Ondernemen (ASO) scherp aantoonden
dat dit een wettelijke regeling is voor werken zonder loon. Nee, dat
onderzoek werd vanaf het begin tegengewerkt. Het zou toch maar eens
kunnen gebeuren dat de goedkeurende rol van de FNV-leiding hierin
boven tafel kwam. Dat heet werken van onderop.
Deze
situatie is er niet een van wat miscommunicatie. Hier ligt een diep
verschil van mening aan ten grondslag, wat voortkomt uit de politieke
en economische visie van het Dagelijks Bestuur van de bond, die
volledig in strijd is met de uitgangspunten van de nieuwe FNV:
strijdbaar en activistisch vakbondswerk. Als het beleid er op gericht
is om “afspraken te maken”, dan heb je geen activistische leden
nodig. Geen acties voeren, maar afspraken maken over banen,
baangaranties. Daar heb je geen leden voor nodig die dagelijks
proberen mensen te organiseren, maar slechts slimme bestuurders met
de juiste politieke contacten. Zo wordt de FNV geslachtofferd op de
bühne van de partijpolitieke strijd. Leve de sociaal-democratie,
regelrecht naar de bedelstaf! Want dat is de positie van een groot
gedeelte van onze bevolking. En de FNV kijkt toe, geeft af en toe een
“strijdbare” voorstelling en gaat over tot de orde van de dag.
Daar werk ik niet aan mee, en ik weet dat ik de huidige FNV-leiding
op mijn weg zal vinden in de strijd voor een sociaal Nederland. Ze
mogen me een activist noemen, te simpel om de complexe economie te
begrijpen, een vent met een veel te grote bek, weinig respectvol naar
hoofdbestuurders, een communist, een luchtfietser, of wat dan ook.
Maar ik ben wel een arbeiderszoon die niet pikt dat het zweet en de
strijd van onze ouders verkwanseld wordt door mensen die niet weten
wat het is om in armoede te leven.
Theo
Hartogs
Klik voor meer berichten n.a.v. het voorgaande, op één van de labels, die u onder dit bericht terug kan vinden, dat geldt niet voor de labels: ASO, Facilicom, Hartogs en TDC,
